زایمان طبیعی یک از روش های زایمان بسیار پر طرفدار می باشد و دارای مزیت های بخصوصی می باشد . دریافت اطلاعات و شناخت نسبت به علائم شروع درد زایمان تا بعد از تولد نوزاد موجب می شود مادران باردار آرامش بیشتری داشته باشند . در این مقاله مطالبی درباره وضعیت مادر – مراحل زایمان – روند تسکین درد بعد از زایمان بیان شده است.
علائم شروع زایمان طبیعی
هیچ فردی نمی تواند تاریخ و زمان قطعی زایمان طبیعی را پیش بینی کند . تاریخی که پزشک برای بیمار تجویز می کند تقریبی می باشد. و برخی اوقات امکان دارد درد زایمان حتی حدود سه هفته قبل از این تاریخ یا دو هفته بعد از آن آغاز شود. که این مسئله بسیار طبیعی می باشد .
پایین آمدن برجستگی شکم و احساس سبک شدن
این پدیده به دنبال پایین آمدن سن جنین و آماده شدن بدن برای زایمان اتفاق می افتد. و شکم فرد امکان دارد پایین تر از قبل به نظر آید و مادر به دلیل برداشته شدن وزن جنین از ریه هایش تنفس آسان تری دارد. ولی به دلیل فشار جنین روی مثانه مادر باعث تکرر ادرار شود. این علائم در نخستین زایمان مادر امکان دارد چندین هفته و در زایمان های بعدی، چند روز یا چند ساعت قبل از شروع زایمان بروز کند .
خارج شدن ترشحات صورتی رنگ همراه با خون از رحم
خارج شدن ترشح صورتی رنگ که همراه با خون می باشد تا این زمان دهانه رحم را بسته و در برابر عفونت از آن حفاظت می کند .
پاره شدن کیسه آب
پاره شدن کیسه آب موجب ترشح یا جاری شدن مایع از واژن می شود . همچنین پاره شدن کیسه آب امکان دارد ساعت ها قبل از آغاز درد زایمان به شکل عادی اتفاق نیفتد . امکان دارد پزشک با روش القا زایمان نوزاد را به دنیا آورد تا هم از ایجاد عفونت و هم از عوارض زایمان برای نوزاد جلوگیری کند.
منقبض شدن رحم
اصولا انقباضاتی که فواصل زمانی کوتاه و مرتبی دارند از علائم شروع درد زایمان می باشد .
اسهال
اسهال های مکرر امکان دارد جز یکی از علائم زایمان طبیعی می باشد .
مراحل زایمان طبیعی
دوره زایمان طبیعی اصولا به سه مرحله تقسیم می شود .
مرحله اول زایمان طبیعی
این مرحله خود به تنهایی دارای سه فاز می باشد . نهفته – فعال – انتقالی .
فاز نهفته : این مرحله طولانی ترین فاز زایمان می باشد و شدت آن از بقیه کمتر می باشد . در این مرحله تعداد انقباضات بیشتر می شود که به باز شدن دهانه رحم کمک شایانی می کند . این مرحله به اندازه زیادی برای مادر ناراحت کننده می باشد و طی آن دهانه رحم باز و نازک می شود.
مرحله فعال : باز و نازک شدن دهانه رحم به سرعت زیادی ادامه پیدا می کند و امکان دارد با هر منقبض شدن در نواحی کمر و شکم درد حادی به وجود آید. و امکان دارد فشار زیادی بر نواحی معقد وارد شود که می بایستی توسط مادر زور زده شود.
مرحله انتقال : دهانه رحم به طور کامل و به اندازه 10 سانتی متر باز می شود . منقبض شدن رحم با افزایش – درد و در طی چندین نوبت هر سه الی چهار دقیقه و به مدت 60 الی 90 ثانیه رخ می دهد .
مرحله دوم زایمان طبیعی
این مرحله با باز شدن کامل دهانه رحم آغاز می شود و با خارج شدن جنین به اتمام می رسد . در این مرحل نقش مادر تاثیرات بسزایی در پیشرفت زایمان دارد و پزشک از بیمار تقاضا دارد که زور بزند . فشار نشات گرفته از زور زدن و انقباضات رحم و زور زدن مادر نوزاد را در کانال زایمان به سمت پایین ارسال می کند .
نرم بودن و انعطاف استخوان های جمجمه و فاصله ها بین استخوان به این کمک می کند که کودک به راحتی بتواند از کانال زایمان عبور کند. و در آخر سر نوزاد از ناحیه تناسلی مادر رویت و خارج شود . به محض خارج شدن سر پزشک با عمل مکش و ساکشن – مایع آمنیوتیک – خون و مخاط رحم را از بینی و دهان نوزاد خارج می کند . بعد از سر شانه ها و بعد قسمت های دیگر بدن از واژن خارج می شوند . در همه این مراحل مادر باید به زور زدن خود ادامه دهد .
مرحله سوم زایمان طبیعی
بعد از اینکه نوزاد به دنیا آمد مادر وارد مرحله نهایی زایمان می شود . در این قسمت جفت که مسئولیت تغذیه و اکسیژن رسانی به جنین را دارد از دیواره رحم جدا می شود و از واژن خارج می شود . این مرحله امکان دارد پنج الی 30 دقیقه زمان ببرد . زایمان هر مادری با دیگری تفاوت دارد که زمانی که در هر مرحله زایمان اختصاص داده می شود همچنین تفاوت بسیاری دارد .
بهتر شدن درد در طی زایمان طبیعی
مدت زمان زایمان مادران با دیگری تفاوت دارد . همین طور اندازه دردی که آن ها در زمان زایمان دارند با یکدیگر متفاوت می باشد . حالت – انداز تومور و شدت انقباظات رحمی همچنین در اندازه این درد بسیار تاثیر می گذارد .
بعضی از زنان با متدهای تنفس و ریلکسیشن که در کلاس های آمادگی برای زایمان دریافت کرده اند اندازه درد خود را کم می کنند. اما بعضی دیگر برای کاسته شدن درد زایمان احتیاج به روش های دیگری دارند .
بعضی از روش هایی رایج برای کاهش درد می باشد عبارتند از
کاسته شدن درد همراه با دارو : داروهای گوناگونی برای کاهش درد زایمان وجود دارد . با این حال که اصولا این داروها برای مادر و جنین هیچگونه خطری ندارد . این داروها به تنهایی به دو دسته داروهای مسکن و بیهوشی وجود دارند .
داروهای مسکن
این داروها بدون اینکه حس و حرکت ماهیچه ها را به صورت کامل از بین ببرد درد را کم می کند . در زمان زایمان می توان این دارو ها را به روش تزریق عضلانی یا وریدی به به شکل ناحیه ای استفاده کرد. که تزریقی به بخش پایینی کمر جهت بی حس کردن آن است . تزریق یک دوز داروی مسکن به درون مایع نخاعی جهت تسکین سریع درد را بی حسی نخاعی یا اسپاینال می گویند . نوع دیگر بی حسی که به وسیله دارو استفاده می شود . بی حسی اپیدورال است که در این روش با وارد کردن یک کانتر به قسمت نواحی نخاع و اعصاب نخاعی – داروی مسکن به شکل پیوسته وارد بدن می کند. و موجب بی حس شدن می شود .
داروهای بیهوشی
این داروها حس را به صورت کامل از بین می برند و موجب می شود درد و حرکت از بین رود. و ماهیچه ها به صورت موقتی حرکت نکنند. و بیهوشی عمومی همچون خوابیدن موجب می شود هشیاری از بین رود . در حالی که زایمان به روش سزارین باشد امکان دارد بیهوشی عمومی بی حسی اسپاینال یا اپیدورال برای بیمار تجویز شود. که انتخاب نوع آن به موقعیت سلامت بیمار – سلامت نوزاد و وضعیت پزشکی شما در زمان زایمان مربوط می باشد .
کاهش درد بدون دارو
به غیر از دارو – گزینه های دیگری هم جهت تسکین درد مانند طب سوزنی – هیپنوتیزم – ریلکسیشن و تغییر موقعیت مداوم بدن مادر در زمان زایمان وجود دارد . حتی اگر این روش را انتخاب کنید در هر زمان از زایمان قادر هستید جهت کاهش درد خود دارو را تقاضا کنید .
موقعیت مادر بعد از زایمان
بدن مادر قبل از زایمان دچار تغییرات زیادی می شود و بعد از زایمان همچنین تغییراتی را تجربه می کند . بعضی از این تغییرات جسمی بعد از زایمان طبیعی عبارتند از :
درد در نواحی سینه ها
با آغاز تولید شیر سینه ها امکان دارد چندین روز ورم داشته باشند و سفت و دردناک باشند. یا در قیمت نوک سینه ها همچنین درد وجود داشته باشد .
هموروئید یا بواسیر
هموروئید یا واریسی شدن و ورم وریدهای نواحی معقد بعد از دوران بارداری و زایمان مسئله ای بسیار رایج می باشد .
یبوست :
به مدت چندین روز بعد از زایمان دفع مدفوع امکان دارد سخت باشد. که علت این مسئله هم می تواند هموروئید – اپیزیوتومی یا درد ماهیچه های نواحی معقد باشد .
عرق سرد :
سازگار شدن بدن با تغییر سطح هورمون های و جریان خون امکان دارد موجب شود که لحظه ای از گرما بیمار دچار عرق شود و دقیقه ای بعد از سرما زیر پتو رود .
بی اختیاری ادرار و مدفوع :
کشیدگی ماهیچه ها در هنگام زایمان مخصوصا اگر زایمان طولانی باشد امکان دارد موجب شود چند قطره ادرار یا دفع انداره ای مدفوع در زمان خندیدین یا عطسه کردن شود .
درد بعد از زایمان :
متقبض شدن رحم تا چندین روز بعد از زایمان برای برگشتن آن به میزان قبل ادامه دارد . این انقباضات اصولا در زمان شیر خوردن نوزاد بیشتر می شود .
ترشحات رحم :
بلافاصله بعد از زایمان ترشحات خونی مشاهده می شود که از خونریزی عادت ماهیانه اندازه آن بیشتر است . به مرور زمان این ترشحات به رنگ سفید یا زرد مایل هستند و حدود دو ماه به صورت کامل قطع می شود .
درد در قسمت محل پارگی یا اپیزیوتومی
اپیزیوتومی در واقع به وجود آمدن برش در نواحی بین معقد و واژن به وسیله پزشک جهت کمک به خرج نوزاد یا پیگیری از پاره شدن این نواحی در هنگام زایمان می باشد . در صورت انجام اپیزیوتومی یا پاره شدن بین واژن و معقد در زمان زایمان بخیه های این قسمت امکان دارد موجب بروز مشکلی در راه رفتن و نشستن شود . در هنگام بهبودی امکان دارد در زمان سرفه یا عطس کردن دردی به وجود آید .
از جهت روانی همچنین امکان دارد روزها یا هفته های بعد از زایمان طبیعی زودرنج و یا افسرده شود یا به آسانی دچار گریه شوید . علائم های بالا در اکثر خانم ها بعد از زایمان بروز می کنند. و امکان دارد با تغییرات فیزیکی که شامل تغییر سطح هومورن ها و خستگی است و سازگار شدن از جهت عاطفی با مسئولیت های مراقبت از نوزاد ارتباط داشته باشد . در حالی که این مشکلات ادامه پیدا کند می بایستی به پزشک خود اطلاع داده شود. چون امکان دارد افسردگی بعد از زایمان دچار شده باشد که موضوعی بسیار جدی است. و حدود 15 درصد از زنان بعد از زایمان به آن مبتلا می شوند .
